W miarę jak społeczeństwa stają się coraz większe i bardziej złożone, ludzie chętniej przyłączają się do religii monoteistycznych. Chrześcijaństwo a inne religie odegrały ważną rolę w formacji społecznej i kontroli. Trzy najbardziej wpływowe religie monoteistyczne w historii świata to judaizm, chrześcijaństwo i islam, z których wszystkie miały swój początek na Bliskim Wschodzie.
Judaizm
Judaizm datuje się na około 1200 r. p.n.e. Pierwsi Hebrajczycy byli nomadami, którzy osiedlili się w ziemi Kanaan w pobliżu Egiptu. W przeciwieństwie do swoich politeistycznych sąsiadów, żydowscy patriarchowie (“przywódcy”) i prorocy (“natchnieni” nauczyciele) oddali się jednemu wszechmogącemu Bogu. Podkreślali całkowite posłuszeństwo wobec Jahwe w formie ścisłego kodeksu moralnego, czyli prawa.
Żydzi nazywają swój święty tekst Tenakh, który chrześcijanie nazywają “Starym Testamentem”. W Tenakh znajduje się pięć ksiąg Tory, która rozpoczyna się od stworzenia świata słowem Bożym. Tora opowiada przede wszystkim historię pierwszych Hebrajczyków i komunikatów Jahwe do Mojżesza, które ustanawiały prawa dotyczące kultu i życia codziennego.
Tora odgrywa centralną rolę w żydowskim kulcie. Podczas nabożeństw w synagodze, rabin wyjmuje Torę (zwiniętą w zwój) z arki (szafy). Następnie rabin niesie zwój, zwieńczony srebrną koroną, w procesji do mównicy, otwiera go i czyta z niego do zgromadzenia.
Chrześcijaństwo
Chrześcijanie wierzą, że Jezus Chrystus jest Synem Bożym i “Mesjaszem” (co oznacza “Chrystus” i “Namaszczony”), który zbawi świat. Ta globalna religia powstała jako sekta judaizmu i na początku przyjmowała wiele judaistycznych poglądów i praktyk. W ciągu kilkudziesięciu lat od śmierci Jezusa chrześcijanie zaczęli odróżniać się od swoich żydowskich sąsiadów. Znaczna część szybkiego rozwoju chrześcijaństwa w pierwszych latach jego istnienia była zasługą mówiącego po grecku Żyda i obywatela rzymskiego, Saula z Tarsu. Paweł, który głosił kazania na szeroką skalę i zakładał kościoły na Bliskim Wschodzie, w Turcji i Grecji. Ponieważ chrześcijanie odmawiali czczenia cesarza rzymskiego jako boskiego, Rzymianie surowo prześladowali chrześcijan aż do IV wieku. W tym czasie cesarz Konstantyn uczynił chrześcijaństwo oficjalną religią państwa rzymskiego. Dziś chrześcijaństwo stało się wpływową siłą na całym świecie, ale szczególnie na Zachodzie.
Nowy Testament” (nowe przymierze) to zbiór 26 ksiąg i listów, które interpretują fragmenty Tenach z chrześcijańskiego punktu widzenia. Pawła, które pierwsi chrześcijanie wysyłali do nowo powstałych kościołów. Ewangelie, czyli opisy życia i nauk Jezusa, powstały prawdopodobnie kilkadziesiąt lat później, choć współczesne badania biblijne nie są w tej kwestii jednoznaczne.
Chrześcijaństwo stanowi największą z religii świata i jest bardziej równomiernie rozłożone na kuli ziemskiej niż jakakolwiek inna religia. Chrześcijaństwo ma ponad miliard wyznawców, choć chrześcijanie należą do wielu różnych denominacji (grup o określonej teologii i formie organizacji), które ostro dzielą religię. Trzy największe odłamy chrześcijaństwa to rzymski katolicyzm, wschodnie prawosławie i protestantyzm (obejmujący takie odłamy jak metodystów, prezbiterian, episkopalistów i baptystów).
Islam
Drugą co do wielkości religią we współczesnym świecie jest islam, który wywodzi się z nauk proroka Mahometa z VII wieku. Jego nauki najbardziej bezpośrednio wyrażają wolę Allaha, jedynego Boga islamu. Muzułmanie, czyli wyznawcy religii islamskiej, wierzą, że Allah przemawiał również przez wcześniejszych proroków, takich jak Jezus i Mojżesz, zanim oświecił Mahometa.
Muzułmanie mają pięć podstawowych obowiązków religijnych (“Filary Islamu”):
Recytowanie islamskiego credo, które stwierdza, że Allah jest jedynym Bogiem, a Mahomet jest Jego posłańcem.
Uczestniczenie w ceremonialnych obmyciach i odmawianie formalnych modlitw pięć razy każdego dnia. Podczas tych modlitw wierni zawsze są zwróceni twarzą w kierunku świętego miasta Mekki w Arabii Saudyjskiej. Przestrzeganie Ramadanu – miesiąca postu, w którym muzułmanie nie mogą jeść ani pić w ciągu dnia.
Dawanie pieniędzy biednym.
Odbycie co najmniej jednej pielgrzymki do Mekki.
Przekazy, które Mahomet otrzymał od Allaha, składają się na pisma islamskie, zwane Koranem. (“Koran” pochodzi od arabskiego słowa oznaczającego “recytować”.) Ponieważ prorok nie umiał pisać ani czytać, zapamiętywał słowa Allaha, a później przekazywał je swoim uczniom. Po śmierci Mahometa, jego zwolennicy spisali te objawienia. Koran wyznacza standardy codziennego zachowania i filary islamu.
Islam ma ponad 600 milionów wyznawców na całym świecie. Większość muzułmanów mieszka na Bliskim Wschodzie, w Pakistanie i części Afryki.